Tác hại của mạng xã hội ngày càng trở nên rõ rệt, ảnh hưởng trực tiếp đến người dùng. Dù mang lại nhiều lợi ích trong việc kết nối và chia sẻ thông tin nhưng nếu không kiểm soát tốt, mạng xã hội có thể gây lo âu, căng thẳng và xâm phạm quyền riêng tư. Cùng tìm hiểu những tác động tiêu cực đó để có cái nhìn đầy đủ và sử dụng mạng xã hội đúng cách.

Mạng xã hội – Công cụ hai mặt trong thời đại số

Nhiều phụ huynh thở dài khi thấy con cầm điện thoại hàng giờ liền nhưng ít ai hiểu hết lý do đằng sau. Mạng xã hội là cầu nối giúp các em chia sẻ bài vở, kết bạn, tìm cộng đồng cùng sở thích, nhất là ở lứa tuổi thích khám phá.

Tuy nhiên, chính sự hấp dẫn đó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu thiếu sự kiểm soát. Những giờ lướt mạng vô thức dễ biến thành chiếc bẫy tinh thần. Đã có nhiều trường hợp học sinh rơi vào tình trạng stress, mất ngủ, thậm chí trầm cảm chỉ vì những bình luận ác ý trên mạng đã được VTV24 đưa tin. Không dừng lại ở đó, theo UNICEF: “ trẻ dành hàng giờ mỗi ngày để lướt mạng có nguy cơ mệt mỏi tinh thần cao gấp đôi so với nhóm ít sử dụng”.

Những cảnh báo từ thực tế và nghiên cứu chính là lời nhắc nhở để các bạn trẻ hoặc mỗi bậc cha mẹ chủ động đồng hành, định hướng và giúp các con sử dụng các nền tảng mạng xã hội một cách an toàn, không lạc lối giữa thế giới online đầy cám dỗ.

Mạng xã hội – Công cụ hai mặt trong thời đại số

Những tác hại của mạng xã hội đang hiện hữu

Đằng sau ánh mắt chăm chú vào chiếc điện thoại, không ít đứa trẻ đang dần bước vào một “vòng xoáy” mà chính cha mẹ cũng khó lường hết. Mạng xã hội hứa hẹn kết nối, chia sẻ, làm bạn nhưng cũng giấu bên trong là những góc tối, những rủi ro đủ sức bào mòn tinh thần trẻ từng ngày. 

Đã có nhiều thống kê được công bố và tất cả đang lên tiếng cảnh báo những tác hại của mạng xã hội đang hiện hữu rõ ràng hơn bao giờ hết.

Nghiện màn hình, trì hoãn việc học cũng như thói quen sinh hoạt

Không ít bạn trẻ mở điện thoại với ý định “chỉ lướt TikTok một chút rồi học tiếp” nhưng rồi cuốn theo những video ngắn bất tận, quên mất việc đang định làm. Theo JAMA Pediatrics, tình trạng này được gọi là screen addiction “nghiện màn hình” và đã được chứng minh có thể gây lo âu, mất ngủ, giảm tập trung, thậm chí dẫn đến trầm cảm.

Một thực tế cho thấy là các video ngắn trên TikTok, Reels của Facebook hay Youtube Shorts thuộc Youtube lại “hút” giới trẻ lâu hơn nhiều so với các dạng nội dung khác. Tại sao lại như vậy? Lý do nằm ở cơ chế thưởng của não bộ mỗi clip ngắn, dễ hiểu, được cá nhân hóa sẽ kích thích não tiết ra dopamine – chất dẫn truyền thần kinh tạo khoái cảm tức thì.

Theo các chuyên gia tâm lý, chính hiệu ứng dopamine khiến giới trẻ khó kiểm soát thời gian. Mỗi lần lướt video ngắn khiến dopamine tiết ra liên tục tạo cảm giác hưng phấn, dẫn đến phụ thuộc màn hình, khó ngủ, xao nhãng học tập mà phụ huynh khó lường hết. Đó mới là gốc rễ của “nghiện màn hình” thứ mà chỉ tắt wifi hay cấm đoán không thể xử lý.

🔶🔶🔶 Đọc thêm: Top mạng xã hội Hàn Quốc mà các idol Kpop thường dùng

Nghiện màn hình, trì hoãn việc học cũng như thói quen sinh hoạt

Trầm cảm, lo âu và rối loạn tâm trí

Mạng xã hội đã và đang tạo ra một vòng lặp so sánh độc hại, đặc biệt với vị thành niên. Các nghiên cứu chỉ ra, mỗi lượt “thích” hay “bình luận” đều trở thành thước đo để trẻ ngấm ngầm so sánh. Càng được khen ngợi, não bộ càng tiết ra dopamine tạo cảm giác phấn khích nhất thời. Nhưng khi lượt “like” ít, hình ảnh kém nổi bật, trẻ dễ rơi vào thất vọng, tự nghi ngờ bản thân

Thuật toán liên tục đẩy những nội dung hào nhoáng, chỉnh sửa quá mức từ đó sinh ra “Snapchat dysmorphia” ám ảnh chỉnh sửa khuôn mặt sao cho giống filter dẫn tới tự ti, rối loạn ăn uống (body dysmorphia).

Gián đoạn giấc ngủ, giảm tập trung ảnh hưởng học hành

Một trong những tác hại của mạng xã hội dễ bị bỏ qua là cách nó len lỏi vào thói quen ngủ nghỉ. Nhiều học sinh, sinh viên có thói quen lướt điện thoại đến tận khuya, khiến giấc ngủ bị trì hoãn. Hiện tượng “trì hoãn giấc ngủ để trả thù” thức khuya để lấy lại “thời gian tự do” đã được VTV24 phân tích và cảnh báo rộng rãi, theo Youtube VTV24.

Một nghiên cứu từ JAMA Pediatrics cũng cho thấy, trẻ ở độ tuổi (9–12 tuổi) nếu tăng thời gian dùng MXH quá mức sẽ làm nguy cơ trầm cảm tăng thêm 35%. Những rủi ro khi tham gia mạng xã hội không chỉ dừng ở mất ngủ mà còn âm thầm bào mòn trí nhớ, khả năng tiếp thu, ảnh hưởng trực tiếp đến con đường học vấn mà cha mẹ vẫn lo giữ gìn.

👉👉👉 Có thể bạn chưa biết: Mạng xã hội thực tế ảo là gì?

Mất kết nối xã hội thực và cô lập

Nhiều người nghĩ mạng xã hội giúp giới trẻ gắn kết hơn nhưng thực chất nó lại lấy đi không ít thời gian kết nối ngoài đời. Thay vì ngồi quây quần bên mâm cơm, nghe bố mẹ hỏi han vài câu, nhiều bạn dán chặt vào màn hình điện thoại, gật gù cho có lệ.

Thực tế, thanh thiếu niên Việt Nam dành khá nhiều thời gian cho mạng xã hội. Theo khảo sát của Viện nghiên cứu Thanh niên năm 2024, gần một nửa số thiếu niên dùng internet và mạng xã hội từ 1 đến dưới 3 tiếng mỗi ngày (44,3%). Đáng chú ý là khoảng gần 5% thiếu niên dành trên 10 tiếng mỗi ngày để lướt mạng, con số không hề nhỏ nếu so với quỹ thời gian ngủ, học và sinh hoạt.

MXH gây mất kết nối các mối xã hội thực và cô lập

Thông tin sai lệch, tin giả và thao túng

Một mặt trái của mạng xã hội khác khó lường hơn chính là tốc độ lan truyền tin giả. Ngày 3/10, Ban Tuyên giáo Thành ủy Hạ Long cho biết, qua xác minh, thông tin do một số tài khoản trên mạng xã hội đăng tải về việc “bắt cóc trẻ em đòi tiền chuộc tại phường Tuần Châu, thành phố Hạ Long” vào chiều 2/10 là thông tin giả, không đúng sự thật, gây hoang mang dư luận.

Đây là minh chứng rõ ràng cho việc lan truyền clip rộng trên MXH không có kiểm chứng, có thể khiến hàng nghìn người tin theo, gây thiệt hại về sức khỏe và niềm tin.

Các nền tảng hiện nay còn phức tạp hơn khi có sự góp mặt của AI và bot tự động, âm thầm thao túng nội dung theo hướng giật gân, câu view. Đó cũng là lý do tác hại của việc sử dụng mạng xã hội trở nên khó kiểm soát hơn dù chỉ một cú click nhẹ cũng đủ biến người dùng thành nạn nhân của lừa đảo trên mạng xã hội.

🔶🔶🔶 Khám phá: Threads city là gì

Thông sai sự thật có thể gây hiểu lầm trong cộng đồng mạng xã hội

Áp lực số lượt “like” định nghĩa giá trị

Với nhiều bạn trẻ, số lượt “like” dưới mỗi bức ảnh hay bài đăng không còn là con số vô nghĩa mà trở thành “thước đo” giá trị bản thân trong mắt bạn bè. Các chuyên gia gọi đây là “like addiction” khi giới trẻ dần nghiện cảm giác được công nhận được khen ngợi qua mỗi lượt thả tim, bình luận hay tạm gọi là nghiện mạng xã hội.

Nhưng khi số like không được như mong đợi, nhiều người dễ chạnh lòng, so sánh mình với người khác, rồi sinh ra tự ti, nghi ngờ và hạ thấp khả năng của chính mình.

Vấn nạn bạo lực ngôn từ, công kích cá nhân

Mạng xã hội đôi khi trở thành một “tấm gương độc” khiến các giới trẻ luôn cảm thấy cơ thể mình chưa đủ đẹp. Áp lực giữ vóc dáng, làn da, gương mặt hoàn hảo cứ lớn dần dưới ánh nhìn khắt khe của những lượt “like”, bình luận  trên các nền tảng mạng xã hội như Instagram, TikTok càng vô tình đẩy giới trẻ rơi vào vòng xoáy so sánh.

Một minh chứng rõ ràng là câu chuyện của nữ sao từng là nạn nhân của miệt thị ngoại hình tại đêm chung kết Miss Grand Vietnam 2022 (Nguồn: Báo Tuổi trẻ). Cô đã chọn câu chuyện bị body shaming của bản thân để truyền tải tới khán giả thông điệp “Chiến tranh không ở đâu xa mà ở chính trong những lời nói khiếm nhã. Chê bai ác ý cũng có thể khiến người khác gục ngã.”

Đáng lo ngại hơn, trong thời đại công nghệ 4.0, mạng xã hội lại càng dễ trở thành công cụ để công kích người khác, biến vấn nạn body shaming lan rộng và khó kiểm soát hơn bao giờ hết.

Stress từ áp lực đồng trang lứa – So sánh & tự ti

Chỉ cần mở điện thoại, đã thấy đủ thứ “người ta” khoe xe sang mới, căn hộ cao cấp vừa nhận bàn giao, ảnh check-in resort 5 sao hay video quay lại từng bữa ăn sang trọng, mua sắm hàng hiệu. Thậm chí, nhiều bạn trẻ còn quay vlog khoe bảng điểm toàn 9, 10, thành tích thi cử để chứng minh “tôi giỏi hơn bạn”.

🔶🔶🔶 Tìm hiểu ngay: Zing Me mạng xã hội – Huyền thoại một thời đã lụi tàn?

Những màn phông bạt ấy xuất hiện dày đặc trên feed, vô tình gieo vào đầu người xem, đặc biệt là tuổi teen cảm giác mình luôn thua kém, chưa đủ giàu, chưa đủ giỏi. Thực tế, đã có những vụ việc đau lòng như tự tử sau kỳ thi vì áp lực thành tích, cho thấy hậu quả rất thật khi cuộc đua “khoe” và “so” vượt quá sức chịu đựng.

Tác hại của mạng xã hội dẫn đến stress từ áp lực đồng trang lứa – So sánh & tự ti

Lừa đảo và nguy cơ từ kẻ xấu

Bên cạnh những hình ảnh long lanh, mạng xã hội cũng là nơi lý tưởng cho kẻ xấu rình mò. Tin nhắn giả mạo người quen, đường link độc (phishing link) hay lời rủ rê hẹn gặp ngoài đời… không hề hiếm gặp. Theo các bản tin an ninh mạng, kẻ gian thường dựa vào những bài post công khai để lần ra thông tin cá nhân, thậm chí theo dõi lịch trình gia đình.

Mới đây, ngày 25/6/2025, một nam sinh 19 tuổi ở Hà Nội đã mất gần 1 tỉ đồng chỉ vì tin vào tin nhắn mạo danh công an, yêu cầu chuyển tiền để “xác minh”. (Nguồn: Báo mới). Đây chính là nhược điểm của mạng xã hội mà nhiều người dùng vẫn coi nhẹ chỉ một lần sơ suất, hậu quả của mạng xã hội có thể là mất trắng tiền bạc, lộ đời tư và danh tính.

🔶🔶🔶 Đọc thêm: Mạng xã hội Locket có gì hot mà Gen Z đổ xô sử dụng?

Nguy cơ lừa đảo trên internet đang gia tăng

Quá tải thông tin – Media fatigue

Giữa hàng nghìn video, status, tin tức ập đến mỗi phút, mạng xã hội dễ biến não bộ của các bạn trẻ thành kho chứa thông tin thừa. Hậu quả của mạng xã hội ít ai để ý khiến trẻ bị media fatigue tình trạng mệt mỏi vì não buộc phải tiếp nhận, phân tích quá nhiều dữ liệu.

Khi bị “bội thực” nội dung, giới trẻ dễ stress, khó tập trung vào việc học và mất khả năng chọn lọc điều thực sự cần thiết. Để tránh tình trạng này, phụ huynh nên hướng con biết sàng lọc, chủ động chặn nội dung tiêu cực.

Quyền riêng tư & sharenting  dấu chân số không thể xóa

Ít ai ngờ một trong những mặt tiêu cực của mạng xã hội lại đến từ chính thói quen của cha mẹ khi chia sẻ ảnh con mọi lúc mọi nơi. Từ ảnh bé đi học, video hài hước đến bảng điểm hay lịch tiêm, vô tình biến con thành “mục tiêu” của kẻ xấu hoặc bị bạn bè mang ra trêu chọc khi lớn lên.

Chuyên gia gọi đây là “digital footprint” dấu chân số mà một khi đã hiện diện trên mạng thì gần như không thể xóa bỏ hoàn toàn. Hậu quả của mạng xã hội là con vô tình mang theo một “hồ sơ số” ngoài ý muốn có thể ảnh hưởng đến việc học, xin học bổng, thậm chí cơ hội nghề nghiệp sau này.

🔶🔶🔶 Tìm hiểu: Bạo lực mạng xã hội là gì

Quyền riêng tư & sharenting dấu chân số không thể xóa

Cách hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của mạng xã hội

Dù mang nhiều tác hại, chúng ta cũng cần nhìn nhận rằng không phải ngẫu nhiên mạng xã hội có thể tồn tại và gây nghiện. Những lợi ích của mạng xã hội trong kết nối giữa người với người, giúp nền tảng này trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại.

Tuy nhiên, nếu không kiểm soát tốt, người dùng có thể đối mặt với những tác động tiêu cực. Mặt trái của mạng xã hội khiến nhiều người rơi vào trạng thái phụ thuộc, mất cân bằng giữa thế giới thực và ảo. Vì vậy, việc sử dụng nền tảng này một cách hợp lý là điều cần thiết để giảm thiểu những hạn chế của mạng xã hội. Dưới đây là một số cách hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của mạng xã hội:

Thiết lập thời gian sử dụng hợp lý

Điều chỉnh thời gian sử dụng mạng xã hội một cách khoa học giúp hạn chế lãng phí thời gian và phòng tránh những hậu quả của mạng xã hội ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý.

• Giới hạn thời gian trực tuyến: Xây dựng thói quen sử dụng mạng xã hội có kiểm soát để tránh phụ thuộc quá mức.
• Công cụ hỗ trợ theo dõi thời gian: Áp dụng các ứng dụng giám sát thời gian trực tuyến để điều chỉnh thói quen lướt mạng.
• Duy trì sự cân bằng giữa thế giới số và thực tế: Chú trọng đến các hoạt động trong đời sống hằng ngày để đảm bảo sự hài hòa giữa môi trường trực tuyến và đời thực.

🔶🔶🔶 Bạn có quan tâm: Xác thực tài khoản mạng xã hội

Thiết lập thời gian sử dụng hợp lý

Tăng cường kết nối ngoài đời thực

• Tham gia các hoạt động thực tế: Dành thời gian cho thể thao, gặp gỡ bạn bè hoặc tham gia các hoạt động ngoại khóa để cân bằng giữa online và offline.
• Chú trọng mối quan hệ trực tiếp: Quan tâm và dành thời gian cho gia đình, bạn bè để tạo sự gắn kết, hạn chế sự phụ thuộc vào mạng xã hội.

Bảo vệ thông tin cá nhân trên môi trường số

• Hạn chế chia sẻ dữ liệu cá nhân: Không công khai quá nhiều thông tin riêng tư nhằm tránh nguy cơ bị xâm phạm hoặc lừa đảo.
• Tăng cường bảo mật tài khoản: Cài đặt các chế độ riêng tư chặt chẽ trên mạng xã hội để bảo vệ hồ sơ cá nhân khỏi các rủi ro an ninh mạng.

Kiểm chứng thông tin trước khi chia sẻ

• Chọn lọc nguồn tin đáng tin cậy: Chỉ tiếp cận và lan truyền thông tin từ những nguồn chính thống để tránh bị ảnh hưởng bởi tin giả.
• Tránh phát tán tin chưa được xác minh: Kiểm tra độ chính xác trước khi chia sẻ bất kỳ nội dung nào nhằm hạn chế sự lan truyền của thông tin sai lệch.

🔶🔶🔶 Xem chi tiết hơn tại đây: Giải pháp sử dụng mạng xã hội hiệu quả

Có thể nói, mạng xã hội mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Những tác hại của mạng xã hội có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, tinh thần và các mối quan hệ nếu lạm dụng. Bởi vậy chúng ta hãy là người sử dụng mạng xã hội một cách thông minh để giữ vững sự cân bằng trong cuộc sống!