Yên Ninh máu chảy tơi bời, căm thù giặc Pháp muôn đời không quên! Khẩu hiệu trên một tờ truyền đơn của Ty Thông tin Hà Nội, do Cảnh sát Pháp thu được trên phố Hà Nội. Cùng YooLife tìm hiểu vụ thảm sát của thực dân Pháp và ý nghĩa Bia căm thù.
Table of Contents
Toggle1. Vụ thảm sát của thực dân Pháp tại Yên Ninh
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, với âm mưu trở lại xâm lược nước ta một lần nữa, quân Pháp đã thực hiện nhiều hành động gây hấn, phá hoại, gây không khí căng thẳng. Ở Hà Nội, chúng ra tối hậu thư, đòi tước vũ khí của Tự vệ Hà Nội, đòi giao quyền kiểm soát trật tự trên địa bàn thành phố cho chúng, làm chậm các thư, điện của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi cho Chính phủ Pháp.

Câu chuyện đẫm máu đã xảy ra vào tối 16-12-1946, một xe ô tô chở lính Pháp chạy tới phố Hàng Bún, bắn chết một tự vệ đang đứng gác và bắt cóc một chiến sĩ khác đưa lên xe. Sáng ngày 17-12-1946, chúng cho máy bay trinh sát lượn khắp bầu trời Hà Nội. Dưới đường phố, một trung đội lính lê dương mũ đỏ mang súng tiểu liên cùng xe tăng, xe bọc thép vây chặt khu vực ngã ba Hàng Bún – Yên Ninh.
Tại đây, chúng bắt hơn 40 người tập trung ở ngã ba phố Yên Ninh – Hàng Bún để tra hỏi, đánh đập, khám xét, cướp đoạt tiền bạc, tư trang… khiến nhân dân vô cùng phẫn nộ. Khi chúng bắt 15 phụ nữ đưa lên ô tô thì đồng bào xô đến đòi chúng phải trả lại tự do cho con em mình. Và tiếng súng tàn bạo của lũ cướp nước đã vang lên khiến hơn 20 người dân vô tội chết và bị thương. Giặc Pháp còn cho lính lê dương ùa vào các gia đình tàn sát, đập phá đồ đạc, châm lửa đốt nhà.
Đây là điểm đầu tiên chúng cố tình gây hấn để buộc dân ta phải nộp vũ khí. Nhưng ngay lập tức thanh niên trai tráng các thôn Yên Ninh, Yên Thành tập hợp cùng tự vệ thành đã chiến đấu quyết liệt chống trả giặc Pháp buộc chúng phải rút lui.
Báo Cứu Quốc số 440 ra ngày 19-12-1946 đã ghi lại sự kiện vô nhân đạo của thực dân Pháp đối với nhân dân ta với tiêu đề: Những cảnh thảm thương ở phố Hàng Bún.


Trong số này, có đăng Thông điệp của Hồ Chủ tịch gửi Uỷ viên Cộng hoà Pháp quốc: “Ngày 18 tháng 12, Hồ Chủ tịch đã gửi cho Uỷ viên Cộng hoà Pháp tại Bắc Bộ một bức thư nói rằng: Chủ tịch và Uỷ viên Cộng hoà đã quyết định cố sức tránh các cuộc xung đột có thể làm cho tình thế căng thêm và quyết định này đã được công bố lên báo chí.

Mặc dù Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ Việt Nam đã nhiều lần gửi thông điệp hòa bình đến phía Pháp, nhưng thực dân Pháp không những phớt lờ mà còn gia tăng các hành động gây hấn và xâm lược. Trước tình thế đó, quân và dân Việt Nam buộc phải cầm súng chiến đấu để bảo vệ nền độc lập, tự do vừa giành được.
Ngày 18 và 19/12/1946, Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp tại Vạn Phúc (Hà Đông) và đưa ra một quyết định mang tính lịch sử: phát động toàn quốc kháng chiến. Đêm 19/12/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ ra “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến.” Đúng 20 giờ 3 phút, tiếng súng từ pháo đài Láng vang lên, mở đầu cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đánh dấu thời điểm toàn dân tộc bước vào một cuộc chiến đấu mới đầy gian khổ nhưng cũng tràn đầy quyết tâm.

2. Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng miêu tả sự kiện ngày 17-12-1946
Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng đã miêu tả sự kiện ngày 17-12-1946 rất chi tiết và sống động trong chương 5 cuốn tiểu thuyết Sống mãi với Thủ đô: “… Hai đầu ngõ Yên Ninh bị vít lại. Xe tăng, háp-tờ-rắc của quân Pháp đỗ bên đường Quan Thánh, bắn phá cái ụ, bắn xả vào trong ngõ. Súng trường của tự vệ Yên Ninh lẻ tẻ bắn lại. Một tên lính Pháp đứng trên xe cam nhông ngã gục xuống đường. Một tiếng thét: “A mort les Viet Minh assassins!”.
Những cây gỗ đã bị nhổ mang lên xe. Cái ụ đất bị san phẳng. Trọng pháo ở trong thành bắn sang yểm hộ. Ngôi chùa nhỏ ở trong ngõ đổ sụp. Tiếng súng của tự vệ im bặt. Hơn một chục lính mũ đỏ rầm rập tiến vào cái ngõ vắng tanh, bụi bốc mù, rải rác mấy xác người nằm hai bên hè. Từ cái chùa đổ cuồn cuộn bốc lên một đám khói to. Bọn lính sục vào trụ sở của tự vệ ở đầu phố… Cuộc chém giết kéo dài cho đến quá trưa…”.
3. Ghé thăm “Bia khắc sâu căm thù” tại Yên Ninh
Với mục đích giáo dục truyền thống lịch sử, đặc biệt cho thế hệ sau này, năm 1980, Quận ủy, UBND quận Ba Đình đã chỉ đạo cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương dựng một tấm bia tại ngã ba Hàng Bún – Yên Ninh.
Vị trí tấm bia gắn trên tường ngôi nhà 54 Hàng Bún, giáp với nhà 98 ngõ Yên Ninh. Trên phố Hàng Bún có ngôi nhà số 40 đã là nơi ở và làm việc bí mật của đồng chí Lương Khánh Thiện, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội.
79 Năm (1946-2025) ngót một thế kỷ đã trôi qua nhưng quá khứ vừa đau thương, vừa hào hùng của dân tộc vẫn còn vẹn nguyên, với dòng chữ “Khắc sâu căm thù” trên tấm bia tại ngã ba phố Yên Ninh – Hàng Bún. Nơi đây thực dân Pháp đã tàn sát đồng bào ta, mở đầu cuộc gây hấn của chúng ở Thủ đô Hà Nội.
Đồng thời với bia căm thù, phố Hàng Bún còn lưu giữ một ngôi đền kỳ lạ nhất Hà Nội thờ Bách Linh (những cô hồn) ở số nhà 15 Hàng Bún. Đó là đền Am nơi chia sẻ vận hạn cho những người chết vô thừa nhận.