Bảo tàng y học cổ truyền Việt Nam là nơi trưng bày nhiều hiện vật độc đáo – tái hiện lại rõ nét hình ảnh, hoạt động của các vị lương y, thái y từ xưa đến nay. Cùng YooLife khám phá tham quan bảo tàng y học cổ truyền.

1. Lịch sử ra đời Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam

Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam (FITO Museum) là một công trình văn hóa độc đáo, được xây dựng nhằm bảo tồn và tôn vinh những giá trị quý báu của nền y học cổ truyền Việt Nam. Tọa lạc tại số 41 Hoàng Dư Khương, quận 10, TP. Hồ Chí Minh, bảo tàng được thiết kế như một ngôi nhà cổ truyền thống, kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Á Đông và phong cách truyền thống Việt Nam. Bảo tàng được xây dựng năm 2003 và đưa vào sử dụng năm 2007.

Đây là bảo tàng đầu tiên tại Việt Nam chuyên lưu giữ và trưng bày các hiện vật liên quan đến nền y học cổ truyền (YHCT). Ý tưởng thành lập bảo tàng xuất phát từ niềm đam mê sưu tầm của ông Lê Khắc Tâm, Chủ tịch Công ty Dược phẩm FITO Pharma. Ông nhận thấy rằng việc bảo tồn các tài sản quý giá của YHCT không chỉ có giá trị về mặt y học mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc đối với dân tộc Việt Nam.

Tải App YooLife ngay trên thiết bị di động của mình để trải nghiệm toàn bộ không gian.

2. Thời gian mở cửa đón du khách tham quan bảo tàng

Giờ mở cửa Thứ 2 đến Chủ nhật hàng tuần, thời gian bắt đầu từ 8:30 đến 17:00.

Bảo Tàng Y Học Cổ Truyền thông báo lịch nghỉ Tết như sau:

• Tết Nguyên Đán, Bảo Tàng đóng cửa từ 27/01/2025 – 02/02/2025 (nhằm 28 tháng Chạp đến 05 tháng Giêng Âm lịch).

Giá vé:

• Người lớn: 180,000 VND.
• Học sinh/Sinh viên/Người cao tuổi: 90,000 VND.

3. Kiến trúc Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam

Bảo tàng y học cổ truyền với tổng diện tích gần 600m², bao gồm một tầng trệt và sáu lầu. Kiến trúc của bảo tàng được thiết kế theo phong cách truyền thống Việt Nam, chủ yếu sử dụng gỗ làm vật liệu chính. Bên trong, bảo tàng có 18 phòng trưng bày, trong đó có nhiều hiện vật quý hiếm từ thời kỳ đồ đá cho đến hiện đại.

Bảo tàng được thiết kế theo phong cách kiến trúc truyền thống, với các yếu tố như mái ngói vảy cá và các họa tiết trang trí rồng phượng, tạo nên vẻ đẹp cổ kính và trang trọng. Các tòa nhà được xây dựng từ gạch nung kết hợp với bộ khung gỗ, giúp không gian luôn mát mẻ và gần gũi với thiên nhiên nhờ sự hiện diện của các khu vườn cây xanh xen kẽ.

Mỗi phòng trong bảo tàng được phân chia theo chủ đề riêng biệt, từ lịch sử y học cổ truyền đến các dụng cụ bào chế thuốc. Đặc biệt, nội thất bên trong được trang trí công phu với những bức chạm khắc tinh xảo trên cột và cửa, phản ánh nghệ thuật điêu khắc truyền thống.

Bên cạnh việc trưng bày hiện vật, bảo tàng còn chú trọng đến việc tạo ra không gian xanh. Ở mỗi lầu đều có khoảng không gian dành cho cây xanh và thảo mộc, mang lại cảm giác thư giãn cho du khách khi tham quan.

3. Sơ đồ tham quan bảo tàng y học cổ truyền Việt Nam

1. Phòng 1: Niên biểu lịch sử YHCT Việt Nam

Phòng 1 của Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam mang tên “Niên biểu lịch sử Y học cổ truyền Việt Nam” là nơi tái hiện và giới thiệu các sự kiện quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển của nền y học cổ truyền tại Việt Nam.

2. Phòng 2: Bàn thờ Y tổ

Phòng 2 của Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam được thiết kế để tôn vinh hai danh y lỗi lạc của Việt Nam: Thiền sư Tuệ Tĩnh và Hải Thượng Lãn Ông (Lê Hữu Trác). Đây là nơi thờ phụng hai vị tổ ngành y, thể hiện sự kính trọng và tri ân đối với những đóng góp lớn lao của họ cho nền y học cổ truyền.

• Thiền sư Tuệ Tĩnh: Là một trong những người sáng lập nền y học cổ truyền Việt Nam từ thế kỷ 14, ông nổi tiếng với những công trình y học và triết lý chữa bệnh kết hợp giữa y học và tâm linh.
• Hải Thượng Lãn Ông (Lê Hữu Trác): Là một danh y nổi tiếng sống vào thế kỷ 18, ông được biết đến với tác phẩm “Nam dược thần hiệu”, một bộ sách đồ sộ về y học cổ truyền, được coi như bách khoa toàn thư về lĩnh vực này tại Việt Nam.

3. Phòng 3: Dụng cụ YHCT thời tiền sử

Phòng 3 của Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam tập trung vào việc trưng bày các dụng cụ y học cổ truyền từ thời tiền sử, đặc biệt là những hiện vật đồ đá và đồ đồng có niên đại từ những thời kỳ xa xưa.

Trưng bày bộ sưu tập các dụng cụ bào chế thuốc như chày cối, cân ta, cân tây… ngoài ra còn có ván gỗ, triện gỗ dùng để in hóa đơn và toa thuốc. Hầu hết những dụng cụ này đều được làm bằng đá được các thương gia nước ngoài đưa vào Việt Nam từ thế kỷ 16.

Bảo tàng cũng lưu giữ các bộ ấm, siêu sắc thuốc được sưu tầm từ khắp cả nước tại những tầng này.

4. Phòng 4: Danh y Việt nam

Phòng 4 của Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam được thiết kế để tôn vinh các danh y nổi tiếng của Việt Nam, với việc trưng bày 15 bức tranh sơn son thếp vàng. Những bức tranh này khắc họa chân dung và tên tuổi của các vị danh y cùng những tác giả có công lớn trong lịch sử y học cổ truyền từ thế kỷ XIII đến thế kỷ XIX.

5. Phòng 5: Tháp chàm

Phòng 5 phản ánh những đặc trưng của kiến trúc truyền thống Việt Nam, bao gồm nhiều yếu tố từ miền Bắc (Bắc Bộ) – lưu vực sông Hồng, các nét đặc trưng của kiến trúc Huế, và một số chi tiết từ văn hóa dân tộc Chàm. Điều này tạo nên một không gian phong phú và đa dạng về văn hóa.

Một điểm nhấn quan trọng trong phòng là tháp nhỏ được thiết kế mô phỏng theo cổng vào Y miếu Thăng Long, được xây dựng vào năm 1780 tại Thăng Long (Hà Nội).

6. Phòng 6: Di tích Y học cổ truyền Việt Nam

Phòng trưng bày thông tin về sự phát triển của y học cổ truyền trong bối cảnh văn hóa và lịch sử của phương Đông, với sự tập trung vào lịch sử của y học cổ truyền tại các quốc gia như Trung Quốc, Việt Nam, Hàn Quốc và Nhật Bản.

7. Phòng 7: “Cây YHCT Việt Nam” (100 danh y và tác giả YHCT Việt nam)

Phòng 7 của Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam trưng bày bức tranh chạm gỗ mang tên “Việt Nam Bách Gia Y” – một cây đại thụ trên đó được gắn tên tuổi của 100 danh y và tác giả y học cổ truyền Việt Nam.

Trong tủ kính, bảo tàng trưng bày một số cuốn sách tiêu biểu về các chuyên khoa của y học cổ truyền, bao gồm:

• Dược học
• Châm cứu học
• Phụ khoa
• Nhi khoa
• Nhãn khoa
• Dưỡng sinh

8. Phòng 8: “Việt Nam bản thảo” (dược liệu Việt Nam)

Phòng trưng bày một bộ sưu tập phong phú với hơn 300 mẫu dược liệu, bao gồm các loại cây thuốc quý, động vật và khoáng vật có giá trị trong việc bào chế thuốc y học cổ truyền.

Phòng còn giới thiệu một tập tranh lớn mang tên “Việt Nam Bản thảo,” gồm gần 2000 hình ảnh về các loại cây thuốc.

Bên cạnh các mẫu dược liệu và tranh vẽ, phòng còn trưng bày nhiều dụng cụ bào chế thuốc như dao cầu, thuyền tán, chày cối. Những dụng cụ này phản ánh phương pháp chế biến và sử dụng thuốc trong y học cổ truyền Việt Nam.

9. Phòng 9: Dụng cụ bào chế thuốc Đông y: dao cầu, thuyền tán

Phòng 9 của Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam trưng bày bộ sưu tập các dụng cụ bào chế thuốc Đông y, trong đó nổi bật là dao cầu và thuyền tán.

• Thuyền tán: Là dụng cụ dùng để tán nhỏ các loại thuốc khô thành bột mịn, phục vụ cho việc điều chế và bào chế thuốc.
• Dao cầu: Là công cụ chuyên dụng để cắt thuốc thành những phiến mỏng, giúp dễ dàng phân chia và sử dụng trong các bài thuốc cổ truyền.

Những dụng cụ này không chỉ phản ánh sự khéo léo và sáng tạo trong y học cổ truyền mà còn thể hiện tầm quan trọng của việc chuẩn bị thuốc một cách tinh tế, tỉ mỉ, nhằm đảm bảo hiệu quả điều trị cao nhất.

10. Phòng 10: Mô hình nhà thuốc bắc thế kỷ XIX

Trong góc của phòng này mô hình một tiệm thuốc bắc. Đặc biệt bộ tủ và quầy bán thuốc là bộ đồ gỗ TK XIX.

11. Phòng 11: Bộ sưu tầm hũ rượu

Phòng 11 trưng bày bộ sưu tập các hũ rượu thuốc, minh chứng cho một phương pháp bào chế thuốc cổ truyền đã có từ ngàn xưa. Rượu thuốc không chỉ là sản phẩm của y học cổ truyền mà còn là nét văn hóa lâu đời trong đời sống người Việt.

Phương pháp ngâm rượu được truyền lại qua nhiều thế hệ, đặc biệt nổi tiếng với kỹ thuật “Hạ thổ”, tức là chôn hũ rượu xuống đất để đảm bảo sự ổn định về nhiệt độ và độ ẩm, giúp rượu đạt chất lượng tốt nhất. Người Việt thường sử dụng các hũ sành sứ để ngâm rượu, không chỉ vì độ bền và khả năng giữ nhiệt mà còn vì tính thẩm mỹ truyền thống.

Hầu hết rượu thuốc được trưng bày trong phòng này là các loại rượu bổ, ngâm cùng thảo mộc hoặc động vật quý hiếm, thể hiện sự kết hợp tinh tế giữa tri thức y học và văn hóa dân gian. Đây là một phần không thể thiếu trong lịch sử phát triển của y học cổ truyền Việt Nam.

12. Phòng 12: Bộ sưu tầm ấm chén thuốc

Trong phòng này có những bức tranh khảm trai mô tả những hoạt động liên quan đến Y học cổ truyền như: Cảnh hái thuốc, bào chế thuốc, bắt mạch, kê đơn… Không gian trưng bày ấm cúng và đầy tính nghệ thuật với bộ sưu tập các ấm trà, chén uống thuốc, bình trà, và bình vôi truyền thống.

13. Phòng 13: Bộ sưu tầm dụng cụ cân, giã thuốc

Trưng bày các các hiện vật sử dụng rộng rãi trong trong các tiệm bán thuốc cũng như trong đời sống hàng ngày của người Việt: chày cối, cân ta, cân tây từ thời Pháp, cuối thế kỷ XIX.

14. Phòng 14: Bộ sưu tầm ấm sắc thuốc

Trưng bày các ấm hay siêu sắc thuốc được sưu tầm từ khắp các tỉnh của Việt Nam.

15. Phòng 15: Bộ sưu tầm bình rượu thuốc

Bộ sưu tập các nậm rượu, hũ rượu và ấm đựng rượu. Hình dáng và chất liệu của các hiện vật đa dạng, có niên đại khác nhau từ TK I-III đến gốm hiện đại TK XX.

16. Phòng 16: Thái y viện

Một điểm nhấn đặc biệt trong bảo tàng là mô hình Thái Y viện, nơi chăm sóc sức khỏe cho vua chúa và hoàng tộc trong quá khứ.

Không gian Thái Y Viện trở nên sống động nhờ các bức tranh sơn son thếp vàng, mô tả những chủ đề liên quan đến y học cổ truyền như:

• Hái và trồng cây thuốc,
• Bào chế thuốc,
• Bắt mạch và chữa bệnh.

Đặc biệt, tác phẩm đáng chú ý nhất là bức tranh khắc họa Hải Thượng Lãn Ông chữa bệnh cho chúa Trịnh Cán (Trịnh Sâm) vào năm 1781, một dấu ấn lịch sử quý giá phản ánh sự tài năng của danh y và vai trò quan trọng của y học cổ truyền trong cung đình.

Bên cạnh đó, các tủ kính gần không gian Thái Y Viện trưng bày nhiều vật dụng dành riêng cho hoàng tộc và giới thượng lưu, như bộ ấm trà, chén, và ống thuốc.

17. Phòng 17: Phòng chiếu phim

Phòng chiếu phim tại Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam là nơi dành cho khách tham quan trải nghiệm những thước phim tư liệu quý giá. Với sức chứa lên đến 50 khách mỗi lượt, phòng chiếu mang đến cơ hội tìm hiểu sâu hơn về lịch sử và những giá trị của y học cổ truyền.

Phim tư liệu mang tên “Kinh nghiệm thế kỷ chăm sóc sức khỏe”, giới thiệu về quá trình phát triển của y học cổ truyền qua các thời kỳ và cách áp dụng vào việc chăm sóc sức khỏe hiện đại. Để phục vụ đa dạng đối tượng khách tham quan, phim được trình chiếu bằng 5 ngôn ngữ:

• Tiếng Việt,
• Tiếng Anh,
• Với phụ đề tiếng Đức, Nga, và Pháp.

18. Phòng 18: Quầy hàng lưu niệm

Phòng 18 là điểm dừng chân lý tưởng cho khách tham quan sau hành trình khám phá Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam. Tại đây, quý khách có thể thưởng thức trà thảo dược miễn phí, trải nghiệm hương vị thanh mát, thư giãn của các loại thảo mộc truyền thống.

Ngoài ra, quầy hàng lưu niệm còn là nơi trưng bày và bán các sản phẩm Đông y chất lượng cao, bao gồm:

• Các loại thuốc Đông y,
• Trà thảo dược,
• Rượu bổ,
• Các sản phẩm hữu cơ như trà, dầu gội, sữa tắm, v.v.