Không chỉ là một danh thần lỗi lạc, Phạm Công Trứ còn được biết đến như người chắp bút cho nhiều văn bia Tiến sĩ triều Lê mang đậm dấu ấn học thuật và nhân sinh quan sâu sắc. Văn bia đề danh Tiến sĩ 1683 năm Quý Hợi, do ông soạn thảo không chỉ ghi danh hiền tài mà còn gửi gắm tư tưởng giáo dục, đạo lý làm người cho đời sau.

Dấu ấn vàng son từ khoa thi Quý Hợi năm 1683

Trong suốt chiều dài lịch sử khoa cử Nho học tại Việt Nam, triều đại Hậu Lê – đặc biệt là thời kỳ Chính Hòa được ghi nhận là thời điểm hưng thịnh với nhiều kỳ thi có quy mô và chất lượng cao. Năm Quý Hợi 1683, dưới triều vua Lê Hy Tông, một kỳ thi Đình được tổ chức long trọng tại kinh đô Thăng Long, quy tụ nhiều nhân tài khắp các trấn.

Ai là người soạn văn bia và vì sao điều đó quan trọng?

Người được giao soạn bài văn bia cho khoa thi Quý Hợi năm 1683 là Phạm Công Trứ, người từng đảm nhiệm nhiều chức vụ trọng yếu trong triều đình như Hàn lâm viện Thừa chỉ, Đông các Đại học sĩ. Ông là một trong những tên tuổi tiêu biểu của giới trí thức Lê Trung Hưng.

Người được giao soạn bài văn bia cho khoa thi Quý Hợi năm 1683 là Phạm Công Trứ

Việc lựa chọn một vị đại thần như Phạm Công Trứ để soạn văn bia không đơn thuần là vinh dự cá nhân mà còn thể hiện tầm quan trọng của văn bia như một “bản tuyên ngôn học đạo”, nhằm truyền tải thông điệp của triều đình về đạo lý, lòng trung quân ái quốc và tinh thần hiếu học.

17 vị Tiến sĩ được ghi danh – Những gương mặt nổi bật

Theo nội dung được khắc trên bia, khoa thi Quý Hợi năm 1683 có 17 vị Tiến sĩ được vinh danh. Danh sách ghi rõ họ tên, quê quán, thứ hạng và học vị. Đây đều là những người trải qua quá trình học tập và thi cử vô cùng khắt khe, đại diện cho trí tuệ của thời đại. Một số Tiến sĩ nổi bật trong kỳ thi này có thể kể đến như:

• Lê Duy Cầu – được sử sách ghi nhận là người cương trực, nhiều lần dâng sớ can gián nhà vua.
• Vũ Duy Trinh – nổi tiếng với các trước tác về lễ nhạc, được triều đình trọng dụng trong các cơ quan học thuật.
• Nhiều vị khác trở thành quan lại, thầy dạy thái tử, hay tham gia biên soạn sử sách triều Lê.

Việc ghi danh không chỉ là vinh quang cá nhân mà còn là niềm tự hào của gia tộc và địa phương – một nét văn hóa sâu sắc trong xã hội Nho học xưa.

Bia đề danh Tiến sĩ 1683 – Di sản lịch sử sống động giữa lòng Hà Nội

Tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, nơi được mệnh danh là “trường đại học đầu tiên của Việt Nam” hiện còn lưu giữ 82 tấm bia đá Tiến sĩ, minh chứng sống động cho một thời kỳ vàng son của nền học thuật nước nhà. Trong số đó, bia đề danh Tiến sĩ khoa thi Quý Hợi năm 1683 nổi bật như một biểu tượng kết tinh giữa tri thức, nghệ thuật và đạo lý.

Tư liệu lịch sử phản ánh xã hội khoa bảng triều Lê

Bia Tiến sĩ không chỉ là minh chứng cho các kỳ thi Đình mà còn là tư liệu xác thực về chế độ khoa cử Nho giáo tồn tại hàng trăm năm dưới các triều đại phong kiến Việt Nam. Tấm bia năm 1683 phản ánh một giai đoạn đặc biệt khi triều vua Lê Hy Tông chủ trương chấn hưng học đạo, trọng dụng người hiền. Thông qua nội dung khắc trên bia, người đọc có thể tiếp cận các thông tin như:

• Hệ thống phân cấp thi cử thời Lê (Hương – Hội – Đình).
• Danh sách 17 vị Tiến sĩ đỗ đạt, quê quán, thứ hạng.
• Tên tuổi người soạn văn bia, thể hiện quan điểm chính trị và tư tưởng giáo dục của thời đại.

Bia Tiến sĩ không chỉ là minh chứng cho các kỳ thi Đình mà còn là tư liệu xác thực về chế độ khoa cử Nho giáo

Văn bia – biểu tượng văn hóa, nghệ thuật và đạo học

Không chỉ mang tính chất hành chính hay ghi chép, bia đề danh Tiến sĩ 1683 còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Từ hình tượng rồng, mây, rùa đội bia đến đường nét chữ Hán được khắc bằng tay, tất cả tạo nên giá trị thẩm mỹ đậm chất truyền thống.

Đặc biệt, văn bia thường được viết theo lối biền ngẫu, sử dụng điển tích, phép đối và lối hành văn trang trọng thể hiện rõ trình độ văn chương của người soạn. Qua đó, ta không chỉ thấy được vẻ đẹp của ngôn ngữ Nho học, mà còn nhận diện được tư duy đạo học và tinh thần trọng lễ, trọng nghĩa của người xưa. Bia Tiến sĩ, vì thế, vừa là vật chứng văn hóa, vừa là sản phẩm kết tinh giữa học vấn và nghệ thuật dân tộc.

Ý nghĩa giáo dục của văn bia Tiến sĩ 1683

Tấm bia đề danh Tiến sĩ 1683 gửi gắm những lời răn dạy cho thế hệ sau. Bên cạnh việc ghi danh các hiền tài, phần kết của văn bia là những lời giáo huấn sâu sắc:

• Nhắc nhở người đỗ đạt phải giữ đức, tu thân, hành xử khiêm nhường.
• Khuyến khích thế hệ sau học tập không ngừng, lấy hiền tài làm rường cột quốc gia.
• Phê phán lối sống ngạo mạn, ỷ thế những điều có thể khiến đạo học suy vong.

Trải nghiệm số hóa: Khi bia đá “lên tiếng” giữa thời đại số

Tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, những tấm bia tiến sĩ hiện lên với vẻ đẹp uy nghiêm, ẩn sâu bên trong là cả triều đại lịch sử. Chữ Hán cổ, những dòng văn biền ngẫu cùng với lớp rêu phong thời gian… khiến cho kho tàng ấy như chìa khóa còn nằm ngoài tầm với nhiều thế hệ trẻ.

Khi công nghệ bước vào lĩnh vực bảo tồn và giáo dục di sản, những tấm bia tưởng chừng chỉ để “ngắm”. Giờ đây, bạn có thể chạm, tương tác và di chuyển sống động trên nền tảng số. Thông qua ứng dụng YooLife, người dùng có thể khám phá di sản ngàn năm chỉ bằng một vài thao tác đơn giản.

Tái hiện mô hình 3D bia đá – Chạm để khám phá

Với công nghệ 3D, tấm bia Tiến sĩ 1683 được tái hiện sắc nét và chân thực. Từng khối hình biểu tượng như rùa đội bia, sóng nước, hình rồng. Người dùng có thể:

• Xoay 360 độ, thu phóng, quan sát từng chi tiết chữ khắc.
• Trải nghiệm góc nhìn cận cảnh chưa từng có so với khi đến tham quan trực tiếp.
• Kết hợp với hình ảnh không gian Văn Miếu thực tế – giúp liên kết trực quan giữa mô hình số và di tích thật.

Tái hiện mô hình 3D bia đá – Chạm để khám phá

Nghe thuyết minh, đọc văn bia và tra cứu song ngữ

Một trong những điểm nổi bật của trải nghiệm số hóa trên YooLife chính là khả năng “dịch” văn bia cổ sang ngôn ngữ hiện đại để ai cũng có thể tiếp cận:

• Tích hợp thuyết minh tự động: Người dùng có thể lựa chọn giọng đọc, tốc độ, ngôn ngữ (Việt – Anh – Trung – Hàn).
• Hiển thị văn bản gốc + dịch nghĩa: Phần chữ Hán cổ được phân đoạn, đi kèm với phiên âm, dịch nghĩa và chú thích thuật ngữ cổ.

Sự kết hợp giữa âm thanh, hình ảnh, ngôn ngữ song song giúp văn bia trở nên “dễ hiểu như một trang sách hiện đại” thay vì chỉ là khối đá cổ xưa.

Chơi, học và cảm nhận toàn bộ bia tiến sĩ 1683

Không dừng lại ở việc “xem”, “nghe”, YooLife còn nâng tầm trải nghiệm văn bia qua những công cụ tương tác:

• Chế độ AR: Đặt mô hình bia Tiến sĩ vào không gian qua camera – học sinh có thể đặt bia trong lớp, du khách có thể “đặt bia giữa sân nhà” và chụp ảnh, ghi chú.
• Tạo ảnh check-in – ghi chú cảm nhận: Tích hợp khung ảnh bia Tiến sĩ 3D, trích dẫn lời hay từ văn bia và chia sẻ trực tiếp lên mạng xã hội.

Bia đề danh Tiến sĩ năm 1683 không còn là khối đá bất động giữa sân Văn Miếu mà đã trở thành một phần trong hành trình khám phá của thế hệ hôm nay. Truyền thống nhờ đó không còn xa cách mà được gìn giữ, làm mới và tiếp nối… một cách tự nhiên như chính nhịp sống số của thời đại này.