Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì soạn thảo và được Quốc hội thông qua ngày 27/6. Luật đánh dấu lần đầu cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) được vào quy định pháp lý, cho phép triển khai các mô hình, công nghệ hoặc chính sách mới trong khung thời gian và phạm vi giới hạn.

Luật có hiệu lực từ ngày 1/10, chuyển đổi mô hình quản lý từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tập trung vào đánh giá kết quả và quản lý rủi ro thay vì can thiệp sâu vào hoạt động ban đầu.

Ông Nguyễn Mạnh Tùng, Tổng giám đốc YooTek Holdings – đơn vị phát triển mạng xã hội YooLife, cho biết nhiều startup công nghệ đang gặp rào cản pháp lý trong quá trình phát triển sản phẩm. Ví dụ, YooLife đang thu thập và tái tạo hình ảnh di sản văn hóa nhưng chưa có quy định rõ ràng về quyền sở hữu nội dung số, gây khó khăn khi hợp tác với bảo tàng và cơ quan quản lý.

Việc cung cấp nội dung số mang tính giáo dục và giải trí của YooLife cũng gặp vướng mắc về giấy phép do không rõ thuộc phạm vi của cơ quan quản lý nào. “Nếu có sandbox, chúng tôi có thể thử nghiệm và điều chỉnh mô hình kinh doanh linh hoạt hơn”, ông kỳ vọng.

Người trẻ trải nghiệm không gian “ảo hóa” trên nền tảng Yoolife. Ảnh: Chi Đỗ

Cùng quan điểm, ông Trần Huy Tùng, Giám đốc Trung tâm R&D Elcom, cho biết khi chưa có cơ chế sandbox, việc thử nghiệm công nghệ mới thường vướng mắc. Đây là rào cản với các doanh nghiệp tư nhân khi tham gia nghiên cứu thử nghiệm công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực đặc thù như giao thông thông minh, viễn thông, an ninh quốc phòng…

“Chúng tôi thường xuyên phối hợp với nhiều đơn vị thuộc các bộ ngành, nhưng khi chuyển từ nghiên cứu sang thương mại, quá trình kéo dài hoặc phải hủy bỏ, gây tốn kém nguồn lực”, ông kể.

Theo ông, việc luật hóa sandbox cùng các nội dung cởi mở như “cho phép thí điểm”, “chấp nhận rủi ro”, “miễn trừ trách nhiệm” là bước tiến lớn. Cơ chế mới tạo điều kiện để doanh nghiệp thử nghiệm trong môi trường pháp lý linh hoạt, giảm nguy cơ bị cấm hoặc bị xử phạt vì chưa có quy định hiện hành. Việc cho phép startup triển khai sản phẩm, dịch vụ trước khi khung pháp lý hoàn thiện còn giúp rút ngắn thời gian tiếp cận thị trường.

“Chính sách mới tạo động lực cho startup dám nghĩ dám làm mà không sợ thất bại. Điều này khuyến khích đổi mới sáng tạo, mang lại nhiều tác động tích cực với startup công nghệ Việt”, ông Tùng nhận định.

Mô hình trung tâm giám sát, điều hành giao thông thông minh. Ảnh: Phương Thảo

Một số chuyên gia công nghệ khác cũng cho rằng luật hóa và triển khai sandbox mang lại ba tác động: giúp doanh nghiệp kiểm chứng sản phẩm và mô hình kinh doanh trước khi triển khai quy mô lớn; tạo điều kiện đối thoại giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý để xây dựng chính sách phù hợp; và giúp nhà đầu tư đánh giá tính khả thi của dự án thông qua dữ liệu thử nghiệm thực tế.

Tuy vậy, để cơ chế thực sự hiệu quả, theo đại diện YooLife, cần đảm bảo thời gian thử nghiệm đủ dài, ít nhất từ 12 đến 24 tháng, cùng các mốc đánh giá định kỳ. Ông đề xuất quy trình tham gia sandbox cần rõ ràng, đơn giản và minh bạch.

Tại họp báo ngày 27/6 của Bộ Khoa học và Công nghệ, Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương nhận định, mobile money hay cửa khẩu số tại Lạng Sơn là những ví dụ tiêu biểu của cơ chế sandbox. Theo ông, để triển khai thành công cần có sự quyết tâm của lãnh đạo các bộ ngành, địa phương.

“Vì nhiều nơi có ý kiến rằng sandbox vẫn chưa rõ ràng, cần có cơ chế chung, Bộ Khoa học và Công nghệ đã đưa nội dung này vào Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo”, Thứ trưởng nói. Ông cho biết đây là cơ chế chung để từ đó nhiều ngành khác có thể sử dụng nhằm xây dựng những quy định sandbox riêng, đặc thù.

Xem thêm chi tiết tại: Doanh nghiệp kỳ vọng cơ chế sandbox thúc đẩy công nghệ mới