Bia đề danh Tiến sĩ khoa thi Canh Dần (1650) –  di sản khắc đá lưu danh bậc hiền tài hiện diện trang trọng trong khuôn viên Quốc Tử Giám. Nhờ công nghệ tái hiện số từ YooLife, tấm bia không còn là hiện vật tĩnh lặng mà trở thành một không gian sống động, nơi người xem được tự do khám phá từng nét khắc, từng dấu tích lịch sử một cách toàn diện và chân thực.

Giới thiệu về bia đề danh Tiến sĩ khoa thi năm 1650

Giữa khuôn viên cổ kính của Văn Miếu – Quốc Tử Giám, nơi được mệnh danh là “trường đại học đầu tiên” của nước ta, có 82 tấm bia đá uy nghiêm xếp thành hai hàng đối xứng. Mỗi tấm bia là một chứng tích sống động cho truyền thống trọng dụng nhân tài của dân tộc. 

Trong số đó, bia đề danh Tiến sĩ khoa thi Canh Dần (1650) nổi bật như một biểu tượng thiêng liêng, khắc ghi tên tuổi những bậc hiền tài đã vượt qua khoa thi đầy thử thách dưới triều Lê Thần Tông.

Giới thiệu về bia đề danh Tiến sĩ khoa thi năm 1650

Bối cảnh dựng bia đề danh tiến sĩ khoa thi năm 1650 

Tấm bia đề danh Tiến sĩ khoa thi năm Canh Dần (1650) được dựng vào ngày 16 /11 năm Thịnh Đức nguyên niên (1653), dưới triều vua Lê Thần Tông – một trong những vị vua góp phần phục hưng đạo học sau thời kỳ nội chiến. Đây là giai đoạn Lê Trung hưng, khi triều đình nỗ lực khôi phục lễ nghi, thể chế và đặc biệt là chế độ thi cử nhằm tuyển chọn nhân tài, ổn định đất nước và đề cao tư tưởng Nho giáo.

Tấm bia hiện đặt tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Hà Nội, trung tâm giáo dục bậc cao nhất thời phong kiến, từng đào tạo nhiều bậc hiền tài giúp nước. Nằm trong quần thể 82 bia Tiến sĩ còn lưu giữ đến ngày nay, bia khoa 1650 còn là biểu tượng mang đậm tư tưởng chính trị – văn hóa “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”.

Đến năm 2011, toàn bộ 82 tấm bia đã được UNESCO công nhận là Di sản Tư liệu thế giới, khẳng định giá trị lịch sử và học thuật trường tồn qua nhiều thế kỷ.

Dấu ấn chạm khắc tôn vinh hiền tài trên văn bia 

Sau ba năm kể từ kỳ thi năm Canh Dần (1650), vào ngày 16 tháng 11 năm Thịnh Đức nguyên niên (1653), triều đình nhà Lê chính thức cho dựng bia đá tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, ghi lại danh tính những người đỗ đạt trong kỳ thi đình quan trọng. Tấm bia là bản tuyên ngôn bằng đá về học vị và nhân phẩm của những bậc hiền tài đã khẳng định trí tuệ trước đình thần. Danh sách khắc trên bia gồm 8 vị Tiến sĩ, chia theo thứ hạng khoa bảng:

• Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ – Đệ tam danh: Khương Thế Hiền – người xã Bình Lãng, huyện Tứ Kỳ. Ông là người đứng thứ ba trong hàng ngũ cao nhất của khoa thi này, chứng tỏ tài năng xuất chúng.
  
• Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân: Nguyễn Văn Lễ  – người xã Dương Trai, huyện Hương Sơn. Vượt qua hàng loạt ứng cử viên cả nước, ông ghi tên mình ở vị trí cao quý của tầng lớp trí thức đương thời.
  
• Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân:  Gồm 6 vị danh sĩ tài năng đến từ nhiều vùng đất học nổi tiếng Trịnh Cao Đệ – xã Vãn Hà, huyện Thụy Nguyên; Trịnh Thế Tế – xã Nhật Cảo, huyện Lôi Dương;  Nguyễn Văn Thọ– xã An Nhân, huyện Tứ Kỳ;  Nguyễn Hy Tái  – xã Chi Nê, huyện Chương Đức; Nguyễn Chiêm – xã Cẩm Chương, huyện Đông Ngàn;  Phan Hưng Tạo – xã Bình Lãng Thượng, huyện Thiên Lộc.

Dấu ấn chạm khắc tôn vinh hiền tài trên văn bia

Kiến trúc và nghệ thuật dựng bia

Ẩn sau vẻ ngoài trầm mặc là một công trình nghệ thuật đậm chất văn hóa Nho học. Tấm bia không chỉ lưu danh người hiền tài mà còn là tác phẩm hội tụ kỹ thuật điêu khắc đỉnh cao, biểu đạt triết lý sâu sắc của thời đại. Mỗi đường nét, mỗi chất liệu đều mang trong mình một thông điệp về sự học, sự bền bỉ và sự trường tồn.

• Chất liệu: Tấm bia được chế tác từ đá xanh nguyên khối – một loại đá quý hiếm có độ cứng cao, vân mịn, dễ điêu khắc và đặc biệt bền vững với thời gian. Chất  liệu đảm bảo tính lâu dài cho công trình mà còn tượng trưng cho sự kiên định, bền chí – phẩm chất cần có ở người quân tử. Kích thước bia lớn, khối đá dày chắc gợi cảm giác uy nghiêm, vững chãi, phù hợp với tầm vóc danh dự mà nó đại diện.
• Nghệ thuật chạm khắc: Không thể không nhắc đến tài nghệ của những nghệ nhân xưa khi tạo tác bia Tiến sĩ. Kỹ thuật chạm khắc trên đá đạt đến độ tinh xảo và điêu luyện, từ cách tạo khối hài hòa, bố cục cân xứng, đến độ sâu nông của từng đường nét.
• Ý nghĩa biểu tượng: Toàn bộ cấu trúc bia là một chỉnh thể mang đậm tư tưởng Nho giáo như rùa nâng bia như thể hiện sự khiêm nhường, bền bỉ của người học, chữ Hán trang nghiêm như lời răn nhắc về đạo lý và công danh. hoa văn linh vật như truyền tải ước vọng công thành danh toại. 

Khám phá không gian bia đề danh Tiến sĩ trên nền tảng số

Trong nhịp sống hiện đại, việc gìn giữ và lan tỏa giá trị di sản không còn bó hẹp trong không gian vật lý. YooLife – nền tảng số nằm trong hệ sinh thái YooTek Holding đã và đang mở ra một cánh cửa mới để người trẻ bước vào thế giới di sản dân tộc bằng trải nghiệm công nghệ thời đại số. 

Với sứ mệnh số hóa và bảo tồn tinh hoa văn hóa Việt, YooLife đã tái hiện một cách chân thực, sống động không gian Văn Miếu – Quốc Tử Giám, trong đó nổi bật là mô hình 3D tấm bia Tiến sĩ khoa thi Canh Dần năm 1650.

Tham quan mô hình 3D “chạm tay” vào không gian cổ kính

Không cần đến tận Hà Nội, người dùng vẫn có thể “dạo bước” trong khuôn viên Văn Miếu – Quốc Tử Giám bằng mô hình 3D chi tiết cao. Tấm bia Tiến sĩ năm 1650 hiện lên với độ chân thực từ hình dáng rùa đá, cấu trúc thân bia đến hoa văn mây nước được tái hiện đầy đủ, chính xác. Mỗi góc nhìn đều mang đến cảm giác như đang đứng trước chính hiện vật, đưa người xem vượt không gian và thời gian để kết nối với lịch sử.

Tham quan mô hình 3D “chạm tay” vào không gian cổ kính

Tương tác trực tiếp – khám phá di sản 

Không chỉ đơn thuần là quan sát, YooLife cho phép người dùng chủ động tương tác với từng chi tiết của tấm bia.

• Nhấp vào tên từng Tiến sĩ để xem thông tin về quê quán, hành trạng, đóng góp nổi bật của họ trong sử sách.
• Xoay 360 độ, phóng to, thu nhỏ mô hình, quan sát cận cảnh từng nét khắc, từng đường chạm cổ.
• Tùy chỉnh ánh sáng, ngôn ngữ hiển thị, giao diện nền để cá nhân hóa trải nghiệm theo sở thích và nhu cầu học tập, nghiên cứu.

Thuyết minh đa dạng – cá nhân hóa trải nghiệm học tập

Không còn những bài thuyết minh một chiều khô khan. YooLife mang đến trải nghiệm đa dạng và linh hoạt:

• Người dùng có thể chọn giữa thuyết minh song ngữ (Việt – Anh), chuyển đổi giữa chế độ đọc và nghe tùy theo tình huống sử dụng.
• Đặc biệt, tính năng lựa chọn giọng đọc (giọng Bắc – Trung – Nam, truyền cảm hoặc học thuật) mang lại cảm giác gần gũi và dễ tiếp nhận, nhất là với học sinh, sinh viên.
• Nội dung được mở rộng đa chiều từ clip tư liệu, bài viết phân tích, kết nối đến các di tích liên quan như quê hương Tiến sĩ hay hành trình khoa cử thời Lê.

Nếu bạn chưa có dịp đặt chân đến Văn Miếu – Quốc Tử Giám để chiêm ngưỡng văn bia đề danh Tiến sĩ khoa thi Canh Dần (1650). Giờ đây, chỉ cần mở ứng dụng YooLife, cả không gian di sản sẽ hiện ra sống động trước mắt bạn – ở bất cứ đâu, vào bất kỳ lúc nào.