Trải qua hơn ba thế kỷ, bia đề danh Tiến sĩ 1703 vẫn sừng sững nơi khuôn viên Văn Miếu – Quốc Tử Giám như một nhân chứng lịch sử quý giá cho thời kỳ hưng thịnh của nền khoa bảng Việt Nam. Được dựng dưới triều Lê Trung Hưng, tấm bia ghi danh những bậc hiền tài đỗ đạt trong kỳ thi Tiến sĩ năm Quý Mùi 1703, biểu tượng cho tinh thần trọng dụng nhân tài và truyền thống hiếu học sâu sắc của dân tộc Việt. Cùng chiêm ngưỡng ngay tấm bia tiến sĩ này trên nền tảng số nhé!

Bối cảnh lịch sử khoa thi năm 1703 dưới thời Lê Trung Hưng

Khoa thi năm Quý Mùi (1703) diễn ra trong giai đoạn triều Lê Trung Hưng, thời kỳ mà chế độ khoa cử Nho giáo được khôi phục và duy trì nhằm củng cố bộ máy quan lại và tuyển chọn nhân tài phục vụ đất nước. Khoa thi này không chỉ là một kỳ khảo hạch thông thường mà còn phản ánh quan điểm trị quốc bằng hiền tài của triều đình.

Giai đoạn Lê Trung Hưng và chính sách khoa cử

Triều Lê Trung Hưng (1533–1789) là giai đoạn nhà Lê được phục hưng sau khi bị nhà Mạc giành ngôi. Dù quyền lực thực tế phần lớn nằm trong tay các chúa Trịnh, nhưng triều đình Lê vẫn duy trì nghi lễ và tổ chức hệ thống thi cử Nho học một cách đều đặn. Chính sách khoa cử trong thời kỳ này được xem là công cụ quan trọng để tuyển chọn những người có đức có tài vào làm quan, góp phần khơi dậy tinh thần hiếu học trong nhân dân.

Các kỳ thi Hương, thi Hội và thi Đình được tổ chức chặt chẽ, quy củ với sự tham gia của hàng trăm nho sĩ từ khắp các trấn xứ. Đây là thời kỳ khoa cử phát triển ổn định, tiếp nối truyền thống từ thời Lê sơ và góp phần duy trì bản sắc văn hóa Nho giáo trong xã hội Đại Việt.

Khoa thi năm 1703 – Mục đích và ý nghĩa

Khoa thi Tiến sĩ năm Quý Mùi (1703) được tổ chức tại kinh thành Thăng Long, thu hút đông đảo sĩ tử từ khắp nơi trong cả nước. Kỳ thi này nhằm tuyển chọn những người có học vấn uyên thâm và đạo đức mẫu mực để bổ sung vào đội ngũ quan lại trung ương và địa phương. Những người đỗ đạt sẽ trở thành rường cột quốc gia, góp phần ổn định xã hội và giúp triều đình cai trị đất nước.

Bia đề danh Tiến sĩ 1703 là một trong số 82 bia đá hiện được lưu giữ tại Văn Miếu Quốc Tử Giám

Sau mỗi kỳ thi Tiến sĩ, triều đình thường cho dựng bia đá khắc tên những người đỗ đạt và bài ký ca ngợi kỳ thi. Bia đề danh Tiến sĩ 1703 là một trong số 82 bia đá hiện được lưu giữ tại Văn Miếu Quốc Tử Giám, trung tâm giáo dục lớn nhất của Đại Việt thời xưa.

Nghệ thuật điêu khắc và giá trị của bia Tiến sĩ 1703

Không chỉ mang ý nghĩa lịch sử – văn hóa, bia đề danh Tiến sĩ 1703 còn là tác phẩm nghệ thuật độc đáo về kỹ thuật điêu khắc và mỹ thuật triều Lê Trung Hưng. Với bố cục hài hòa, đường nét tinh xảo và chữ viết chuẩn mực, tấm bia là minh chứng sống động cho trình độ thủ công và tư duy thẩm mỹ của người xưa.

Kiến trúc và hình thức của bia Tiến sĩ

Bia đề danh Tiến sĩ 1703 được chế tác từ đá xanh nguyên khối, loại vật liệu bền chắc, dễ chạm khắc được sử dụng trong các công trình điêu khắc đá truyền thống. Bia có dạng hình quy (mai rùa, phần thân bia hình chữ nhật đứng, phía trên là khung vòm khắc hoa văn. Mỗi tấm bia đều đặt trên lưng rùa – biểu tượng của trí tuệ, trường tồn và đạo học.

Bia đề danh Tiến sĩ 1703 được chế tác từ đá xanh nguyên khối, loại vật liệu bền chắc, dễ chạm khắc

Kích thước của bia thường vào khoảng 1.1 – 1.5m chiều ngang và cao trên 2m, đủ lớn để ghi bài kỹ và danh sách Tiến sĩ. Cấu trúc này đảm bảo tính trang nghiêm, dễ đọc và hài hòa trong không gian kiến trúc tổng thể của khu bia Tiến sĩ tại Văn Miếu.

Nét chạm khắc và bố cục trang trí bia Tiến sĩ thời Lê

Nét đặc sắc của nghệ thuật điêu khắc triều Lê thể hiện rõ trên tấm bia năm 1703. Các họa tiết trang trí tập trung ở phần đầu và khung viền thường là mây, hoa sen, rồng cách điệu hoặc họa tiết hình học tinh tế. Đường chạm sắc nét nhưng uyển chuyển, mang đậm tính biểu tượng và triết lý phương Đông.

Bố cục mặt bia được chia làm ba phần rõ ràng: phần tiêu đề (đặt tên kỳ thi), phần bài ký (nội dung văn chương ca ngợi khoa thi và đạo học) và phần cuối ghi danh sách những vị Tiến sĩ đỗ đạt. Sự sắp xếp logic, chặt chẽ giúp người xem dễ dàng tiếp cận thông tin, thể hiện tư duy hệ thống trong văn hóa học thuật đương thời.

Nghệ thuật thư pháp trên bia Tiến sĩ

Toàn bộ nội dung trên bia đề danh Tiến sĩ 1703 được khắc bằng chữ Hán, theo phong cách chữ chân phương, kiểu chữ thường dùng trong các văn bản chính thống thời xưa. Đặc điểm nổi bật là các nét chữ vuông vức, đều thể hiện sự chuẩn mực, trang nghiêm và dễ đọc.

Nghệ nhân không chỉ giỏi viết chữ mà còn thể hiện kỹ thuật khắc đá tinh xảo, từng nét được đục sâu, đều tay thể hiện rõ độ nông sâu để tạo bóng chữ. Dù trải qua hơn 300 năm, nét chữ trên bia vẫn còn rõ ràng, sắc nét thể hiện cho trình độ cao trong nghệ thuật thư pháp và kỹ thuật khắc đá thời bấy giờ.

Danh sách các vị Tiến sĩ đỗ đạt năm 1703

Theo ghi chép trên tấm bia và sử sách còn lại, khoa thi năm 1703 có 17 vị Tiến sĩ được vinh danh. Trong đó, nhiều người sau này đã trở thành những quan lại lớn trong triều đình hoặc có đóng góp đáng kể cho đất nước về giáo dục, hành chính và văn hóa. Một số tên tuổi tiêu biểu có thể kể đến:

• Nguyễn Quý Đức (Thanh Oai, Sơn Tây – nay thuộc Hà Nội): Là một trong những danh sĩ nổi bật, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng được hậu thế nhắc đến như một trí thức mẫu mực.
• Nguyễn Công Hãng (Hải Dương): Sau này trở thành một đại thần có ảnh hưởng trong triều Lê – Trịnh là nhà giáo dục có công trong việc đào tạo nhân tài.
• Phạm Quý Thích: Một học giả, nhà thơ lớn, đại diện cho tinh thần học thuật thời kỳ này.

Trải nghiệm bia đề danh Tiến sĩ 1703 trên nền tảng số

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số toàn diện, việc số hóa di sản văn hóa đã mở ra cách tiếp cận hoàn toàn mới, giúp người dùng không chỉ nhìn thấy mà còn tương tác với các hiện vật lịch sử. Bia đề danh Tiến sĩ 1703 một trong những bảo vật quốc gia tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám hiện đã được tái hiện sinh động bằng mô hình 3D trực tuyến, mang lại trải nghiệm khám phá đầy hấp dẫn, chân thực và dễ tiếp cận.

Mô hình 3D – Tái hiện chân thực từng đường nét của bia đá cổ

Tính năng trải nghiệm mô hình 3D cho phép người dùng xem bia Tiến sĩ 1703 dưới dạng hình ảnh không gian ba chiều, tái hiện chính xác: kích thước thật của bia, hình dáng tổng thể từ mọi góc nhìn, các chi tiết hoa văn chạm khắc ở đầu, thân và phần đế hình rùa, từng dòng chũ Hán được khắc sâu trên mặt bia.

Mô hình được thiết kế bằng công nghệ quét 3D hiện đại, giúp đảm bảo độ chính xác cao về mặt hình học và mỹ thuật. Từ đó, tái hiện nguyên vẹn giá trị nghệ thuật và nội dung gốc của di tích.

Tính năng trải nghiệm mô hình 3D cho phép người dùng xem bia Tiến sĩ 1703 dưới dạng hình ảnh không gian ba chiều

Tính năng tương tác khi trải nghiệm mô hình 3D

Khi truy cập nền tảng số có tích hợp bia Tiến sĩ 1703 dạng 3D, người dùng có thể:

• Xoay mô hình 360 độ để quan sát toàn bộ mặt trước, mặt sau và hai bên của bia
• Phóng to – thu nhỏ linh hoạt để xem chi tiết từng hoa văn, nét chữ, vết khắc
• Tùy chọn điểm nhìn để khám phá từng phần như đầu bia, bài ký, tên Tiến sĩ…
• Bấm vào các khu vực tương tác để hiển thị thông tin phụ như: dịch nghĩa bài ký, tiểu sử một số Tiến sĩ tiêu biểu, giải thích về biểu tượng rùa, chữ Hán và họa tiết trang trí.
• Kết hợp âm thanh thuyết minh đa ngôn ngữ hoặc hiển thị video minh họa lịch sử.

Lợi ích trải nghiệm mô hình 3D đối với giáo dục và du lịch

Việc tích hợp mô hình 3D của bia đề danh Tiến sĩ 1703 trên các nền tảng giáo dục, bảo tàng trực tuyến hoặc ứng dụng du lịch thông minh mang đến nhiều lợi ích cho người dùng:

• Hỗ trợ học lịch sử, văn hóa một cách trực quan, nhất là trong giáo dục phổ thông và đại học.
• Tăng khả năng tiếp cận cho du khách ở xa, học sinh ở xa chưa có cơ hội đến tham quan trực tiếp.
• Thúc đẩy du lịch văn hóa số, giúp du khách khám trước di tích. Từ đó, nâng cao trải nghiệm khi đến thăm thực tế.
• Bảo tồn di sản, giảm thiểu ảnh hưởng do tác động của địa lý.

Việc số hóa và tái hiện bia đề danh Tiến sĩ 1703 bằng mô hình 3D là minh chứng cho việc kết hợp giữa công nghệ và di sản, góp phần lan tỏa những giá trị tinh thần, giáo dục và thẩm mỹ của cha ông đến với thệ hôm nay và mai sau.